اعلام جنگ به فرهنگ

سالگرد كتاب‌سوزان در آلمان نازي؛

حزب نازي (حزب ناسيونال سوسياليستي كارگري آلمان) تنها دو ماه پس از تصرف قدرت سياسي در ماه مارس ۱۹۳۳، در ماه مه همان سال در بسياري از شهرهاي آلمان برنامه‌هاي گسترده كتاب‌سوزان برپا كرد

كارگزاران فرهنگي "رايش سوم" ليست بلندبالايي از هزاران كتابي تنظيم كردند كه آنها را براي "پاكي نژاد ژرمن و جامعه برتر آلمان" زيانبار تشخيص داده بودند. در سراسر ماه مه سال ۱۹۳۳ هواداران و اعضاي حزب نازي در شهرهاي بيشمار دهها هزار جلد كتاب را از كتابخانه‌ها و كتابفروشي‌ها بيرون كشيدند و در تل‌هاي آتش، خاكستر كردند.
گفته مي‌شود كه برنامه كتاب‌سوزان در رژيم نازي به "ابتكار" يوزف گوبلز وزير تبليغات حكومت آدولف هيتلر طراحي شده بود. او در ماه آوريل به مأموران خود دستور داده بود كه كتاب‌هاي "غيرآلماني" را از كتاب‌فروشي‌ها و كتابخانه‌هاي عمومي و شخصي گردآوري كنند.
از اوايل ماه مه دسته‌هاي چماق‌دار در "جشن كتاب‌سوزان" شركت كردند. تنها در برلين بيش از ۲۰ هزار جلد كتاب سوزانده شد.
اوج اين عمليات "فرهنگي" روز دهم ماه مه بود كه مأموران نازي در بسياري از شهرهاي آلمان به طور همزمان به صدها كتابخانه و كتابفروشي حمله بردند. آنها عمليات خود را دفاع از فرهنگ برتر آلمان در برابر عناصر "منحط و غيراخلاقي" مي‌خواندند.
بزرگترين نويسندگان آلماني زبان مشمول اين عمليات وحشيانه شدند: كارل ماركس، كارل كائوتسكي، زيگموند فرويد، اريش ماريا رمارك، برتولت برشت، توماس مان، هاينريش مان، كورت توخولسكي، آنا زگرس، اريش كستنر و بسياري ديگر كه تعداد آنها به ۱۳۱ نويسنده مي‌رسد. آثار حدود ۳۷ نويسنده خارجي نيز كه آثارشان بخشي از فرهنگ بشري است، در اين "پاكسازي" جهنمي گرفتار شدند: از جك لندن تا اسكار وايلد و ماكسيم گوركي.
جشن جنون
چند نهاد فرهنگي آلمان از جمله آكادمي هنرها، انجمن قلم (پن شاخه آلمان)، كانون نويسندگان و اتحاديه ناشران اين كشور به مناسبت سالگرد هفتاد و پنجم مراسم كتاب‌سوزي، در سراسر اين كشور دهها نمايشگاه و برنامه فرهنگي ترتيب داده‌اند. در برلين در اقدامي نمادين "كتابخانه كتاب‌هاي سوخته" به نمايش گذاشته شده كه به آثار سوخته و خالقان آنها اختصاص دارد.
بنيادهاي فرهنگي آلمان برنامه‌هاي گسترده و رنگارنگي تحت عنوان "ادبيات در شعله آتش" تدارك ديده اند. در بيانيه‌اي درباره اين برنامه‌ها به نسل جوان يادآوري شده است: "اين روز تاريخي به ما مي‌آموزد كه همواره در دفاع از آزادي عقيده و بيان كوشا باشيم. فاجعه‌اي كه در آلمان سال ۱۹۳۳ رخ داد، رويدادي ساده و تصادفي نبود، بلكه به دست هزاران دانشجو، استاد و كتابدار آلماني طراحي و اجرا شد."
انجمن نويسندگان آلمان نيز در بيانيه‌اي يادآور شده است: "واقعيت غم‌انگيز اين است كه بسياري از استادان و دانشجويان دانشگاه‌هاي آلمان آن روز، در عمليات وحشيانه سوزاندن كتاب شركت كردند. به گواهي مدارك صدها نويسنده و ناشر و كتابفروش داوطلبانه به اين موج وحشيگري و جنون پيوستند."
ويلفريد شولر دبيركل مركز پن (شاخه آلمان) در اين باره گفته است: "در كتاب سوزان هميشه قدرت ويرانگري است كه به نمايش در مي‌آيد. با مرگ كتاب، خرد انساني و دستاوردهاي فرهنگي به خطر مي‌افتد. هنوز هم در خيلي از كشورهاي جهان ديكتاتورها و مذهبي‌هاي متعصب، هنرمندان و نويسندگان مستقل را تحت تعقيب قرار مي‌دهند. كسي كه اقدام نازي‌ها را در سوزاندن كتاب محكوم مي‌كند، نمي‌تواند در برابر فشارها و محدوديت‌هاي دنياي امروز سكوت كند."
‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌مقدمه اي براي سوختن انسانها
مراسم كتاب‌سوزان در آلمان نازي تنها اولين گام بود؛ چيزي نگذشت كه صدها نويسنده از كار ادبي منع شدند و تحت تعقيب قرار گرفتند. نويسندگان و هنرمندان بيشماري ناچار به ترك آلمان شدند، و "فقر معنوي" عميقي آلمان را فرا گرفت.
جنبش كتاب‌سوزي نازيان در فرهنگ معاصر اروپا به مثابه رمزي براي تعقيب روشنفكران آزادانديش در سراسر جهان شناخته شده است. معروف است كه شاعري آلماني با مشاهده تل كتاب‌هاي سوزان گفته بود: "آنجا كه كتاب‌ها را بسوزانند، سرانجام انسان‌ها نيز به آتش سپرده مي‌شوند." اين پيش‌گويي تلخ اندكي بعد در آلمان نازي به وقوع پيوست