Saturday, February 28, 2009

نوجوان به تنهایی مجرم نیست


سمینار مادران صلح در اعتراض به اعدام های کودکان زیر هجده سال

نوجوان به تنهایی مجرم نیست
جمعه 9 اسفند 1387

کانون زنان ایرانی -فریده غائب
: "نوجوان به تنهایی مجرم نیست." جمعی از مادران صلح با این شعار و در اعتراض به اعدام های کودکان زیر 18 سال همایشی را روز دوشنبه ترتیب دادند تا بررسی روان شناختی، اجتماعی و حقوقی این موضوع نشان دهند که نوجوان به تنهایی مجرم نیست و در صدور رای علیه آنها سن بلوغ و تشخیص با توجه به شرایط جامعه امروزی صادر شود.
شیوا دولت آبادی، روان شناس و استاد دانشگاه علامه طباطبایی یکی از سخنرانان این مراسم از دوره پر تلاطم نوجوانی می گوید . دوره ای که از تغییرات جسمانی آغاز می شود و تغییرات شناختی، پرواز ذهن و خیال پردازی ها را به دنبال دارد. می گوید:"به کودکانمان برای رسیدن به بزرگسالی باید فرصتی بدهیم. فرصتی که کودک در آن دوران بیاموزد چگونه بر هیجان هایش غلبه کند و نباید با ورود ناگهانی اش به بزرگسالی غافلگیرش کنیم."
به گفته این استاد دانشگاه، نوجوانی مفهومی جدید است که با شهرنشینی گسترش یافته. وگرنه در دوران قبل از شهرنشینی کودکان با برگزاری مناسکی ساده وارد مرحله بزرگسالی می شدند. تغییر جسمی کودکان را وارد مرحله بزرگ سالی می کرد در حالی که در جوامع پیچیده امروزی 18 سال برای برای پذیرش مسئولیت بزرگسالی کم است. بزرگسالی پیچیده تر از آن است که بتوان به طور ناگهانی به آن نایل شد.
او دراین باره بیشتر توضیح می دهد:"اولین نشانه های بلوغ از حدود 11 سالگی شروع می شود و تا 18 سالگی و حتی تا 20 سالگی ادامه دارد. برنامه های از پیش تعیین شده هورمون ها به هیپوتالاموس دستور می دهد ترشحات جنسی این نوجوانی که خود تغییرات فراوانی را تحمل می کند ،افزایش پیدا کند. بنابراین به دنبال تغییرات هورمونی و تغییر اندام جنسی و بلوغ جسمانی و جنسی در نوجوان مشاهده می شود."
دولت آبادی معتقد است در این دوران به نوجوانان باید فرصتی داد تا با این شرایط عادت کنند و شیوه کنترل هیجان هایشان را بیاموزند:" دختر 14 ساله ای را در نظر بگیرید که به بلوغ جنسی رسیده است اما آیا این بلوغ به معنای آمادگی اش برای باردار شدن است؟ قطعا بدن او هم چند سالی برای آماده شدن رحم برای بارداری نیاز دارد و طبیعت جسمی او این شرایط را برایش فراهم کرده است .به دختری که از بزرگ شدنش لذت نمی برد باید فرصت داد و یا به پسری که از بلوغ دیر رس خود دچار مشکل عاطفی می شود باید فرصت داد."
همزمان با تغییرات جسمی ،تغییرات دیگری در نوجوان ایجاد می شود.دولت آبادی دراین باره می گوید:"تغییرات شناختی در این مقطع آغاز می شود. خیال پردازی ها اوج پیدا می کنند و همزمان با تغییرات هورمونی وضعیت اجتماعی نوجوان هم دچار تحول می شود در این دوره او نه کودک محسوب می شود و نه بزرگسال."
در جسم های درحال تغییر هیجان هایی هست.اما این هیجان ها چگونه ابراز می شوند؟ و دولت آبادی می گوید:" در جامعه ایران با فقر شادی مواجه ایم. کودکان و نوجوانان در این فضای بدون شادی هیجان هایشان را در قالبی مانند علاقه به فوتبال شکل می دهند. در همین فضا سایه کنکور و ادامه تحصیل روی نوجوانان ما سنگینی می کند و در مجموع این عوامل، ترکیبی ایجاد می کند که کودک ما در این مرحله با بحران مواجه شود.
به باور این استاد دانشگاه در مرحله بلوغ هنوز نوجوان به رشد اخلاقی نرسیده و آنها همچنین به "هوش هیجانی" شان آگاهی ندارند.آنها درباره بیولوژی خشم چیزی نمی دانند .
او می گوید:"نوجوانی یک پرش و برش نیست بلکه فرایند طولانی شکل گیری تغییرات هورمونی،شناختی، هیجانی،اخلاقی و اجتماعی است که باید طوری همراه باشند تا نوجوان دچار بحران نشود وگرنه در یک لحظه نوجوان کنترلش را از دست می دهد و یک پرخاشگری می تواند به قتل منجر شود."
فقر،جهل و ترس سه عاملی است که به اعتقاد این روان شناس باعث سوق دادن نوجوانان به کنترل نکردن رفتار هایشان می شود.فقر، انسان را به حاشیه می راند و او را با جامعه اش غریبه می کند .او را وادار می کند به رفع نیاز های آنی اش فکر کند .دور اندیشی و اخلاق زمینه حمایتی می خواهد که متاسفانه در جامعه ما نه تنها این عواما تقویت نمی شود بلکه تاکید می شود آنکه خشن تر است موفق تر اس و بنابراین الگو برداری و پرخاشگر تر شدن مهم تر می شود.
وسمقی:فقها تعیین سن مسئولیت کیفری را به کارشناسان بسپارند
بررسی تطبیقی سن کیفری و سن قانونی از دیدگاه فقه را صدیقه وسمقی ، حقوقدان در این همایش مطرح می کند. به اعتقاد او تشخیص سن مسئولیت کیفری موضوعی عرفی است و نه شرعی که کارشناسان این حوزه شایستگی تشخیص سن مسئولیت کیفری را دارند.
او می گوید:"قانونگذاری محصول دوره ای از تاریخ زندگی بشر است که انسان با تمدن آشنا می شود. از زمانی که انسان متمدن می شود به امنیت،عدالت و نظم احساس نیاز پیدا می کند و به تدوین قوانین می پردازد.قوانین ما متاسفانه محصول دوره ای است که هنوز انسان به تمدن قدم نگذاشته بود.یعنی در دوره ای که سرزمین حجاز با تمدن آشنا نبود مسلمانان قوانین شان را از دوره جاهلیت قبل از اسلام اخذ کردند و امروز فقها بدون برسی سازگاری این قوانین با شرایط امروزی قوانین آن دوره را فقط جمع آوری کردند و به نام احکام شرعی به ما تحویل دادند.و فجایع امروز نتیجه این طرز تفکر بوده است."
این استاد دانشگاه دو سوال را در ابتدای سخنانش مطرح می کند.اول اینکه سن قبول مسئولیت کیفری و مدنی چه سنی است؟ و دوم این که تشخیص این سن با کدام مرجع است؟ و در پاسخ می گوید:"در منابع فقهی دو دوره برای انسان ذکر شده است. دوران طفولیت و کودکی و دوران بزرگسالی که برابر است با قبول تمام مسئولیت های کیفری و مدنی. بر اساس روایات، فقها دوران طفولیت دختر را 9 سال قمری یعنی هشت سال و 9 ماه شمسی دانسته اند و برای پسران 15 سال قمری را انتخاب کرده اند.چرا که 15 قرن پیش در حجاز وقتی از کسی سوال می شد دختر در چه سنی بالغ می شود این پاسخ را می شنید و این زمان ظاهر شدن بلوغ جسمی بوده است."
به گفته وسمقی اگر دوره بزرگسالی دختران آن زمان در 9 سالگی آغاز می شد به این دلیل بود که آن دوران مسئولیت مدنی بسیار کم و ساده بود. پسران و دختران بعد از بلوغ جنسی ازدواج می کردند بدون آنکه نگران مسئولیت های مدنی ، پیدا کردن کار ،ادامه تحصیل در دانشگاه و ... باشند و فقهای ما نیز بدون توجه به این نکته سن تکلیف دختران و پسران را از روایات اخذ کرده اند.اما آیا استفاده از روایات به این شکل صحیح است؟
او در ادامه می گوید:"در آیات و روایات نکته مهم تری به نام رشد بر می خوریم.آیه پنج سوره نساء تاکید می کند که به یتیمان زمانی ارث و اموال باقی مانده از پدرشان را بدهید که اولا بالغ شده باشند و دوم اینکه رشد عقلی کرده باشند. حتی در کتب فقهی هم آمده که برای شناسایی عاقل از سفیه ببینید که چگونه اموال خود را خرج می کند."
به باور وسمقی تنها بلوغ جسمی برای تعیین سن مسئولیت کیفری و حتی تکالیف عبادی کافی نیست. او می گوید:" نکته قابل انتقاد در فقه این است که فقها بلوغ را بلافاصله به عقل ضمیمه کرده اند و می گویند وقتی فردی بالغ شد عاقل هم می شود در حالی که شخص می تواند دیوانه و سفیه نباشد اما رشید هم نباشد و هنوز برای رسیدن به رش عقلی راه باقی مانده است. و فقها به این فاصله بی توجه بوده اند."
او همچنین درباره شایستگی تشخیص سن مسئولیت کیفری می گوید:"تعیین موضوعات عرفی برعهده فقها نیست.یک ظرف مایع را در نظر بگیرید که تشخیص آب یا شراب بودنش بر عهده کسی باید باشد که مهارتی در این زمینه دارد بنابراین تشخیص سن مسئولیت کیفری هم باید برعهده کارشناسان این حوزه باشد و نه فقها."
به اعتقاد او چالش امروز ما این نیست که بگوییم مجرم نباید مجازات شود بلکه سوال ما این است که آیا دختر 9 ساله بزرگسال است؟ و می گوید:" من تعجب می کنم چرا این را به عنوان حکم خدا در نظر گرفته اند.اگر پذیرفته ایم که زیر 18 سال کودک است پس دیگر نمی توانیم او را مشمول مجازات های بزرگسالان کنیم و اگر تردید داریم که 18 سال پایان دوره طفولیت است بهتر است که تعیین این سن را به کارشناسان بسپاریم و نه فقها."
و در پایان یادآور می شود که مشکل ما ناشی از قانونگذاری است و فقعا باید هر چه سریع تر به این نکته پی ببرند و در قوانین بازنگری کنند.
دادرسی ناعادلانه
محمد مصطفایی وکیل حدود 30 کودک زیر 18 سال که حکم اعدام گرفته اند پس از نمایش کلیپی در همین باره به پشت تریبون می رود. این بار در چشم های این وکیل و حاضران در جلسه اشک جمع شده است. مصطفایی با بغضی در گلو می گوید:"بیش از 10 بار این فیلم را دیده ام و هر بار هم نتوانسته ام جلوی اشک هایم را بگیرم."
او ادامه می دهد:"بر اساس آمار بیشتر کودکان زیر 18 سالی که مرتکب جرم شده اند به علت یک اتفاق و قرار گرفتن در شرایطی خاص مرتکب جرم شده اند اما دادرسی هایی که برای آنها انجام می شود نادرست است."
او درباره نحوه دادرسی ها می گوید:"در مرحله اول دادرسی کودکان حق انتخاب وکیل ندارند ،درحالی که در دنیا بر اساس قانون، مجرم تنها در حضور وکیل خود حرف می زند .در مرحله تفهیم اتهام مرجع قضایی این سوال را مطرح می کند که شما به قتل عمد متهم هستید آیا این اتهام را می پذیرید؟ و کودک ناآشنا به قوانین این اتهام را می پذیرد و در ادامه توضیح می دهد در حالی که قاضی اصلا به این دفاع مشروع اهمیتی نمی دهد."
به اعتقاد مصطفایی دو بی عدالتی یعنی نبود وکیل در دادرسی و عدم بی طرفی قضات در دادرسی که دلایل له متهم و علیه متهم را جمع آوری نمی کند در پرونده ها دیده می شود.
او با اشاره به دو سند بین المللی میثاق حقوق مدنی و سیاسی و نیز کنوانسیون حقوق کودک یادآور می شود که مجازات اعدام و نیز حبس ابد برای کودکان زیر 18 سال ممنوع است و دولت ها موظفند آن را اجرا کنند در حالی که در ایران ما همچنان شاهد اعدام کودکان زیر 18 سال هستیم.
همچنین آسیه امینی ،روزنامه نگار، نجفی توانا حقوق دان و نیز حمیده ابراهیمی ،جامعه شناس هریک از دیدگاه خود این مسئله را بررسی کردند
.

No comments: