دشواری‌های پایان‌ناپذیر

نگاهی به موانع پیش روی زنان در عربستان سعودی دشواری‌های پایان‌ناپذیر
يكشنبه 9 فروردین 1388
نوشته: استر سائوب
ترجمه برای کانون زنان ایرانی: آیدین فرنگی
aidin.ferangi@gmail.com
در عربستان سعودی به‌رغم گام‌های مثبت برداشته شده در زمینه حقوق زنان، همچنان نسبت به تحصیل دختران مخالفت‌هایی ابراز می‌شود.
«ابرار» دانش‌آموز کلاس چهام ابتدایی علاوه بر رعایت پوشش کامل اسلامی، برای حفظ موازین اجتماعی از روبند نیز استفاده می‌کند. او در جنوب عربستان سکونت دارد و روبند زدن دختران هم سن و سال او در این منطقه کاری است طبیعی. اگرچه گفته می‌شود از نظر اجتماعی و فرهنگی در جنوب عربستان فضایی محافظه‌کارانه‌تر حکمفرماست، در سایر نقاط عربستان نیز وضعیت دختران تفاوت چندانی با جنوب این کشور ندارد. سابقه تشکیل اولین کلاس درس دخترانه در عربستان تقریبا به 40 سال پیش بازمی‌گردد.
پروفسور ادبیات، «فوزیه بوخالد» در اواخر دهه 60 سال‌های 1900، پس از صدور اجازه تحصیل برای دختران عربستانی، جزو اولین دخترانی است که در این کشور وارد مدرسه شده. بوخالد مادری داشته که برای تحصیل دخترش اهمیت بسیاری قائل بوده. این پروفسور ادبیات می‌گوید: «مادرم پیش از به دنیا آمدن من گفته بود اگر صاحب فرزند دختری شود و نتواند دخترش را در عربستان به مدرسه بفرستد، او را برای تحصیل به خارج از کشور خواهد فرستاد. وقتی من مدرسه را شروع کردم مادرم هم کتاب‌هایم را در خانه مطالعه می‌کرد و همراه با من درس‌ها را یاد می‌گرفت. مادرم حالا یک کارشناس ماهر امور اداری است و البته باید تاکید کنم او یک نمونه کاملا استثنایی به حساب می‌آید.»
عربستان همچنان تحت سیطره تفکرات مردسالارانه قرار دارد. «ماها»، یک معلم زن، با انتقاد از وجود تبعیض‌های آموزشی علیه دختران تصریح می‌کند: «ما در برخی کتاب‌های درسی متن‌هایی را می‌خوانیم که در آنها زن مورد تحقیر واقع شده. نبود درس‌های مرتبط با ساختار بدن انسان نیز مساله آموزشی دیگری است که در مدارس دخترانه با آن روبرو هستیم.»
البته درس‌های مرتبط با ساختار بدن از حدود یک سال قبل در برنامه درسی مدارس دخترانه «ریاض»(پایتخت عربستان) گنجانده شده است.
پیش بینی می‌شود دانشگاه علم و تکنولوژی «ملک عبدالله» تا یک سال آینده کار خود را آغاز کند. در این دانشگاه علاوه بر آنکه دانشجویان دختر و پسر در کلاس‌های درسی مشترکی به تحصیل خواهند پرداخت، دانشجویان دختر اجازه انتخاب نوع پوشش و حتی اجازه رانندگی نیز خواهند داشت. دانشگاه ملک عبدالله که ساختمان آن در ساحل دریای سرخ قرار دارد، به دلیل موقوفه بودن موظف به اجرای دستورات وزارت علوم و نهادهای دینی عربستان نیست. مدیر بخش انتشارات این دانشگاه، «جمیل دندانی» با اشاره به تحصیل تعداد زیادی از دختران عربستانی در کشورهای خارجی تاکید می‌کند: «دختران دانشجوی عربستانی در دانشگاه‌های آمریکا و اروپا و حتی در دانشگاه‌های کشورهای حاشیه خلیج‌ [فارس] در سر کلاس‌هایی حاضر می‌شوند که به صورت مختلط برگزاری می‌شود و وقوع چنین اتفاقی برای خانواده این دختران مساله مهمی به حساب نمی‌آید.»
«حصا»، که دخترش را برای ادامه تحصیل به آمریکا فرستاده به هیچ وجه نگران آینده فرزندش نیست. او می‌گوید: «هر مردی به دلیل تحصیل دخترم در آمریکا احساس ناخوشایندی نسبت به او داشته باشد، قطعا برای ازدواج با دخترم گزینه مناسبی نیست و فرزندم به چنین شوهری نیاز ندارد. همسر او باید عقاید و شخصیت دخترم را بپذیرد.» دختر حسا علاوه بر نقاشی کشیدن، پیانو هم می‌نوازد.
دو نسل از زنان عربستانی برای رسیدن به حق تحصیل مبارزه کرده‌اند. اکنون نیز زنان این کشور برای کسب حق تحصیل در تمامی رشته‌ها و برای کسب حق اشتغال در زمینه مرتبط با رشته تحصیلی‌شان به تلاش خود ادامه می‌دهند